‘Als je lichaam en geest scheidt, maak je een gekke tweedeling die er niet is.’
Afke van de Wouw en Yara van Gendt
Afke begon als fysiotherapeut en heeft verder gestudeerd in bewegingswetenschappen en sportpsychologie. Ze heeft o.a. verschillende professionele hockey en voetbalteams begeleid en werkte voor het olympisch team. Naast haar praktijk in Utrecht runt ze samen met Yara de maatschap: ‘WOUW Performance Coaching’, dat gericht is op het begeleiden van sporters, teams en coaches. Ze schreef het boek ‘Leren Presteren’ en is co-auteur van het boek ‘Leren Revalideren’.
Yara is psycholoog NIP en geaccrediteerd sportpsychologe. Naast haar praktijk in Zwolle geeft ze samen met Afke leiding aan het maatschap WOUW Performance Coaching. Samen met Afke schreef ze het boek: ‘Leren Revalideren’.
Afke: Tijdens mijn studie fysiotherapie merkte ik dat de sportbegeleiding behoorlijk lichamelijk gericht was. Ik miste een stukje psychologie over gedachtes, emoties en gevoelens en de invloed daarvan bij het ontstaan van klachten.
‘Als hij die spanning in zichzelf steeds opbouwt, is de kans dat ie weer geblesseerd raakt groot.’
Zo kan ik mij als fysiotherapeut nog een hele getalenteerde, explosieve, hockey spits herinneren die op het één na hoogste niveau speelde en een scheurtje kreeg in zijn hamstring. Hij zat maanden aan de kant en toen hij eindelijk weer mee mocht doen, zei ik tegen hem: ‘Wacht rustig af tot je er in mag’. Maar hij deed alles behalve rustig afwachten. Hij zat zich weer helemaal op te fokken in de dug-out, dus toen hij eindelijk het veld in mocht, zag ik het gebeuren; hij zette aan; eerste versnelling, tweede versnelling, derde en ‘pang’ het schoot weer in zijn hamstring…
Terug naar af-ke (dat riepen ze dan wel eens haha). Ik dacht; ik kan die hamstring wel blijven oplappen -en dat heb ik ook gedaan- maar als hij die spanning in zichzelf steeds opbouwt dan blijft die spierspanning hoog en is de kans dat ie weer geblesseerd raakt groot.
Ik ben verder gaan studeren, omdat ik ook andere dingen aandacht wilde geven; hoe zit iemand in zijn vel? Wat speelt er in iemands leven? Fysiotherapie werd voor mij teveel een soort symptoombestrijding, ik ben ervan overtuigd dat de emotionele kant van een klacht voor optimaal herstel ook meegenomen moet worden.
‘De emotionele kant van een klacht moet voor herstel meegenomen worden.’
Yara: Mijn opa was internationaal voetbalscheidsrechter, mijn ouders waren veel met sport bezig en ik sport zelf ook graag. Ik hou van de sfeer rondom sportevenementen. Dus toen ik psychologie ging studeren, paste sportpsychologie helemaal in mijn straatje.
Als je lichaam en geest scheidt, maak je een soort van gekke tweedeling die er niet is. Stel dat je bijvoorbeeld over iets blijft piekeren, dan bouw je spanning op in je lijf, slaap je vaak slechter en daarmee herstel je ook minder snel. Geest en lichaam zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
Afke: Zo had ik eens een sporter die in scheiding lag, dat was voor de technische staf reden om hem door te sturen naar mij; ‘Ga maar praten met Afke, zij gaat over dit soort dingen’. Maar het eerste wat ik deed was teruggaan naar de technische staf; ik wilde dat we naar zijn trainingsschema keken, want een scheiding vreet energie, als hij op hetzelfde niveau bleef trainen was de kans op een blessure groot.
Toen bleek dat deze speler ook acht kilo was afgevallen. En dan denk je: een scheiding, dat zou mentaal zijn, maar acht kilo afvallen is dan weer fysiek? Ik kon nu wel aan de staf uitleggen dat het toch logisch was dat hij met acht kilo minder spieren niet hetzelfde kon doen. ‘O ja, o ja…’ Het feit alleen al dat ze beseffen dat zo’n scheiding energie vreet, of dat nou mentaal is of fysiek. Dat is winst!
‘Stress is een enorme veroorzaker van blessures.’
Er is in Groningen een wetenschappelijk onderzoek gedaan naar wat er in de levens van sporters speelde voordat ze een blessure opliepen. Toen bleek dat hun stress niveau drie tot zes weken voor de blessure enorm was opgelopen. Stress is dus een grote veroorzaker van blessures. Maar ja, er wordt vaak eerder gedacht aan verkeerd schoeisel of het kunstgrasveld dan; gôh, hij ligt in scheiding, we moeten deze speler extra in de gaten houden, want door deze mate van stress in zijn leven is de kans dat ie geblesseerd raakt groter.
Yara: Stress komt niet alleen voort uit grote trauma’s. Vaker gaat het juist om ‘daily hassles’, dagelijkse beslommeringen, zoals irritaties, dingen die niet worden uitgesproken, discussies, spanningen. Dit soort dingen zorgen vaak onbewust ook voor stress. Pas als je je bewust wordt van deze stressmomenten en in kaart brengt wat ze met je doen, heb je een keuze om het anders te doen.
Afke: Het is nooit de situatie zelf die maakt hoe jij je voelt en gedraagt, maar de manier hoe je ermee omgaat en de situatie interpreteert.
Vragen als: ‘Waar ging die irritatie nou over? ’ of ‘Wat was de miscommunicatie?’ komen nauwelijks aan bod.
Dat geldt ook voor een wedstrijd of training, het is van groot belang dat je verwerkt wat je daarin ervaren hebt. Een goeie debriefing, het nabespreken van de wedstrijd, is dus heel belangrijk. Een coach doet dat meestal wel, maar dan worden er meestal dingen gezegd als: ‘Je had daar iets meer naar rechts gemoeten’. Vragen als: ‘Waar ging die irritatie nou over bij jou?’ of ‘Wat was de miscommunicatie?’ komen nauwelijks aan bod. Emoties uitspreken en niet mee naar huis nemen. Dat is voor herstel van lichaam en geest heel belangrijk.
Yara: Je moet actief met de mentale verwerking van een wedstrijd aan de slag gaan. Dat doe je tenslotte ook met je lijf: je neemt bewust een bad, gaat bewust op tijd naar bed, eet gezond, maar wat er in je hoofd gebeurt, dat zou dan allemaal vanzelf moeten herstellen? Dat is natuurlijk best gek.
Ook bij een blessure kan je jezelf actief ondersteunen. Zo kan het helpen als je het genezingsproces visualiseert. Dat je je bijvoorbeeld inbeeldt dat er bouwstoffen naar het geblesseerde lichaamsdeel gaan en er afvalstoffen worden afgevoerd. Dat je dat echt op celniveau voor je ziet. Door je aandacht naar de blessure te brengen, zet je je lichaam aan het werk om te genezen.
Meestal gebeurt juist het omgekeerde, dat een sporter niet wil denken aan zijn blessure. Want eraan denken doet pijn; ze leiden zichzelf liever van de pijn af. Maar daardoor kom je ook niet toe aan het verwerken van de emoties die achter de pijn verscholen zitten. Want wat doet het met je als je negen maanden moet revalideren, naast het team staat en iedereen alleen maar vraagt naar die blessure?!
Afke: Ik begeleidde een keer een sporter en die zei het mooi, maar ook in tranen: ‘Je bent de eerste die vraagt hoe het met mij gaat. Overal waar ik kom vragen ze: en hoe is het met je knie, wanneer denk je weer te kunnen sporten?’
Yara: Het is heel heftig om geblesseerd te raken. En dan kun je je frustraties, verdriet en boosheid, wel lang blijven wegstoppen, maar dat helpt niet.
Afke: Het is net als met een ballon die je probeert onder water te duwen; ik wil dit niet, weg, weg, weg. Ten eerste kost dit heel veel energie en ten tweede kan ie op een moment dat het jou niet uitkomt opeens weer oppoppen. Dan krijg je bijvoorbeeld een woede- uitbarsting waarvan je denkt; hallo, dit is niet echt in verhouding tot wat er gebeurde. De emotie overspoelt je.
Yara: Accepteren dat de pijn er is, je openstellen voor je emoties, ze doorvoelen en dan langzaam die ballon leeg laten lopen.
‘We proberen ze stil te laten staan bij het voelen.’
Afke: Voor de meeste sporters is het bewust voelen van hun lichaam al heel wat. Een heleboel kunnen hun ademhaling niet eens waarnemen. Ze hebben er geen idee van of deze snel of langzaam is, meer vanuit de buik of alleen de borst. Dat is het gekke van sporters, dat ze wel heel erg met hun lijf bezig zijn, maar zich er tegelijkertijd weinig bewust van zijn.
Laatst was er een sporter die super zenuwachtig was voor elke wedstrijd en continu buiten adem was, terwijl hij één van de beste condities had van het hele team. Hoe kon die nou buiten adem zijn? Tijdens een wedstrijd zag ik dat hij een hele hoge ademhaling had. Ik vroeg hem: ‘Ervaar je verschil in je ademhaling in de wedstrijd en erna?’ Nee dus. ‘Heb je enig idee waar je ademhaling nu zit?’ ‘Nee, nee…’
Yara: Ze hebben vaak niet door wat er allemaal van binnen gebeurt. We proberen ze stil te laten staan bij het voelen. En dan gaan we ze niet vertellen wat voor effect bijvoorbeeld ademhaling heeft, ga het zelf maar ervaren.
Afke: Als je wil pieken, of dat nou een wedstrijd is, of een ander soort prestatie, dan vindt er meer activiteit plaats in het voorste gedeelte van je hersenen. Het gedeelte waar je emoties zitten, wordt gedeactiveerd. Je voelt dus letterlijk minder. Zeker in de top wordt daarop getraind. Er wordt je geleerd om pijntjes in je lichaam te negeren en over grenzen te gaan. Tegelijkertijd is het weer inschakelen van je gevoel na een wedstrijd of training, super belangrijk.
‘Stilstaan bij wat er van binnen gebeurt, is winst voor iedereen.’
Als je namelijk niet goed aanvoelt wat je lijf nodig heeft om te herstellen, ga je met onder-herstel de volgende wedstrijd in en dan put je je lichaam uit. Je hebt een bepaalde mate van energie in je lijf. Als je die voorraad gebruikt en niet weer volledig aanvult, dan raakt je batterij langzaam maar zeker steeds leger. Je moet ergens de tijd nemen om die batterij weer aan te vullen.
Yara: Dat werkt niet alleen bij sporters zo, ik zie bij 9 van de 10 mensen dat ze bij ongemak gewoon door gaan, hup, weg van de pijn. Dat is ook logisch, want je wilt geen ongemak, dat is vervelend. Dus überhaupt stilstaan bij wat er van binnen gebeurt zowel in je hoofd als in de rest van je lijf, dat is winst voor iedereen.
Afke: Dat is waar het in het boek dat we samen hebben geschreven; ‘Leren Revalideren’, ook om gaat: hoe gaat het met jou? Hoe deal je met je klachten? Er staan praktische oefeningen in en die staan ook op de website: lerenrevalideren.nl Met filmpjes, podcasts en inspiratie om zelf mee aan de slag te gaan.
Yara: Langzaam zien we dat sportpsychologie terrein wint. Er is steeds meer aandacht voor in de media, in interviews, vanuit bonden, in opleidingen. Op alle vlakken is er steeds meer bewustwording. Het groeit en wat ons betreft kan er nooit genoeg aandacht voor zijn. Daar willen wij graag ons steentje aan bijdragen.
Tip van Afke:
Ken je de sport Curling? Dat is die steen die je weggooit en waar je dan met een bezem voor moet gaan vegen. Sommige ouders hanteren die bezem ook voor hun kind; ze effenen het pad. Is er een probleem op school? Mama gaat er wel naar toe. Probleem op de sportclub? Papa gaat met de trainer praten. Curlingouders noemen we dat.
Allemaal met het idee dat positieve coaching goed is. En het is ook goed om het positieve te bekrachtigen, maar bij deze kinderen is het doorgeslagen waardoor ze niet meer met tegenslag om kunnen gaan. Als ze vervolgens het huis uitgaan en hun eerste tentamen niet halen of bij een sollicitatiegesprek nul op rekest krijgen, vallen ze, boem, om. Dat is in de sport ook zo. Leer ze als trainer dus omgaan met tegenslag en haal als ouder niet alle obstakels voor ze weg.
Tip van Yara:
Ga niet meteen bezig met het oplossen van een klacht. Niet meteen focussen op het weg willen nemen van de pijn, maar focus op de persoon. Waar heeft deze persoon behoefte aan? Wat ging er aan de klacht vooraf? Wat speelt er in iemands leven? Als het niet lukt om een lichamelijke klacht snel ‘te fixen’, dan geeft dat een heleboel meer frustratie dan een klacht op zich toch al geeft.
Het snel willen fixen van een klacht is een kortetermijnoplossing. Vanuit een breder kijken kunnen er andere ideeën opkomen die voor een meer substantiële en duurzame oplossing zorgen.
MEER INFORMATIE
