SOLK

‘Lekker in je vel zitten’, is een uitdrukking die je vast wel kent, net als veel gebruikte uitdrukkingen zoals; het hart op de tong hebben, iets ligt je zwaar op de maag, vlinders in je buik hebben, een zucht van verlichting, op je tenen lopen, zwart voor je ogen zien en een brok in je keel hebben. Wat deze uitdrukkingen gemeen hebben is; ze zijn de taal van ons lijf en verbinden het ‘hoofd met ons hart en buik’ oftewel ons denken met ons voelen. De relatie tussen ons fysieke lichaam en geest, ons denken en voelen is evident. Je daarvan bewust zijn is van grote waarde voor het behoud en onderhoud van onze gezondheid en welbevinden.

Volgens recent onderzoek gaat circa 40% van alle consulten bij huisartsen over lichamelijke klachten waarvoor geen of onvoldoende somatische verklaring wordt gevonden. Dit wordt in de medische wereld SOLK genoemd wat staat voor; Somatisch Onverklaarde Lichamelijke Klachten. Bij sommige medisch specialismen kan het percentage SOLK oplopen tot 66%. Deze getallen betreffen volwassenen. Voor kinderen en jongeren worden percentages tussen de 15 tot 25% genoemd.

Er is sprake van SOLK bij kinderen als aanhoudende lichamelijke klachten beperkingen in het dagelijks functioneren geven en/of er sprake is van lijdensdruk en er bij adequaat medisch onderzoek geen aan- doening is gevonden die de klachten voldoende verklaart.

SOLK BIJ KINDEREN EN JONGEREN
De levensfases van kind/puber/adolescent zijn zeer dynamisch. Er gebeurt in deze transitie fases op lichamelijk, cognitief, emotioneel en sociaal vlak enorm veel. Er is een toenemend aantal jongeren dat ten gevolge van ingewikkelde situaties en nare omstandigheden, kampt met spanning, zorgen en stress. Jongeren ervaren daarnaast ook stress door prestatiedruk en door te willen voldoen aan de normen van het ideale maatschappelijke plaatje.

SOLK komt bij kinderen en jongeren (10 t/m 25 jaar) veelvuldig voor en de prevalentie neemt toe met de leeftijd. Ongeveer 40% van de leerlingen op de basisschool en de helft van de jongeren binnen het voortgezet onderwijs heeft meer dan één keer per week psychosomatische klachten.

We hebben het dan bijvoorbeeld over jongeren en kinderen die langdurig te maken hebben met (vaak een combinatie van) buikpijn, hoofdpijn, rugpijn, schouderklachten, misselijkheid, duizeligheid, vermoeidheid en slaapproblemen.

In eerste instantie presenteert spanning zich vaak ‘verpakt’ als een fysiek probleem; buikpijn, hoofdpijn of vermoeidheidsklachten. Deze klachten zijn veelal de uitingsvorm van onbewuste, overmatige en vaak langdurig (onderdrukte) spanning van gevoelens en emoties. Veelal is er lichamelijk niets kapot dat gerepareerd hoeft te worden. Het negeren van deze fysieke signalen is schadelijk en op termijn zeer ziekmakend.

De gevolgen van SOLK bij kinderen en jongeren worden vaak onderschat. Matig tot ernstige SOLK klachten leiden veelal tot schoolverzuim en er bestaat een verhoogd risico op het ontwikkelen van angststoornissen of depressie. Eén op de vijf kinderen en jongeren in de jeugd-GGZ heeft SOLK. Kinderen en jongeren met SOLK geven aan minder zin in de toekomst te hebben en ervaren meer zorgen, dan hun leeftijdgenoten. Het is dan ook van grote waarde dat klachten tijdig worden onderkent. Indien SOLK-klachten onbehandeld blijven is de kans groot dat klachten aanhouden of dat de jongere op latere leeftijd andere lichamelijke of mentale klachten ontwikkelt.

HULP
Het paradigma van de scheiding van lichaam en geest (René Descartes 1596-1650) heeft ervoor gezorgd dat ons zorgsysteem veelal geen rekening houdt met deze relatie en dat heeft nog steeds enorme invloed op het functioneren van ons zorgsysteem. En daarmee ook op de benadering van mensen met aanhoudende lichamelijke klachten. De aandacht voor SOLK groeit, maar er moet nog een heleboel gebeuren. De totale maatschappelijke kosten van SOLK zijn enorm. Na dementie is het het meest kostbare gezondheidsprobleem van Nederland.

Effectieve hulp wordt bemoeilijkt door een te grote focus op handelen vanuit het biomedisch model. Er wordt voornamelijk klacht- en symptoombestrijding aangeboden, er is een gebrekkige samenwerking tussen zorgverleners en weinig aandacht voor preventie. Het zorgsysteem regeert en het labelen op lichamelijke oorzaken zorgt ervoor dat onderliggende mentale- en emotionele oorzaken niet opgepakt worden. Als klachten vervolgens niet afnemen, belanden jongeren in een vicieuze cirkel waarin ze zich vaak niet begrepen of serieus genomen voelen.

We vinden geen oorzaak omdat we nog te vaak exclusief medisch-biologisch redeneren en doordat we alles netjes in hokjes willen opdelen en benoemen, zelfs als we niet begrijpen wat er aan de hand is.

GEVOELENS EN EMOTIES
Iedereen kent en herkent emoties van stress en spanning en weet hoe verdriet en onrust een effect kunnen hebben op wat we voelen. Denk aan; hoofdpijn van de stress, hartkloppingen van angst of buikpijn van de zenuwen. Toch leggen artsen zelden tot nooit uit hoe dit mechanisme in elkaar zit.

Gevoelens en emoties zijn ondergewaardeerd in de geneeskunde en spelen een nog te kleine rol binnen de medische wetenschap. Zonder goede afstemming op je emoties en lijf is een goed leven echter niet mogelijk. Aandacht hiervoor vergt kennis, attitude en skills van een andere orde en bovenal tijd. Dat is geneeskunst.

Het bespreekbaar en inzichtelijk maken van emoties en gevoelens in relatie tot gezondheid heeft een preventieve meerwaarde voor de gezonde ontwikkeling van jongeren. Je kan maar niet vroeg genoeg aangeleerd krijgen hoe je je lichaam en geest zo optimaal mogelijk kan trainen en onderhouden. Dat draagt bij aan weerbaarheid en is urgent en noodzakelijk om je staande te houden in onze complexe maatschappij.

Aansluiten door te luisteren maakt in veel gevallen het echte verschil. Het voeren van een open, kwetsbaar gesprek waarbij elke vorm van oordeel achterwege wordt gelaten is zinvol voor ouder, mentor of hulpverlener. Informatie over leefstijl, familie en context van een jongere en wat zijn of haar gedachten en gevoelens daarbij zijn, geeft waardevolle inzichten. Hiermee wordt veelal ‘het signaal achter de klacht’ meer en meer helder.

De initiatiefnemers van dit boekje zijn van mening dat in veel gevallen wel degelijk een verklaring voor SOLK klachten te vinden is, maar dat het een juiste grondhouding, attitude, tijd en nieuwsgierigheid vergt om hierachter te komen. Minder lang door hoeven lopen met klachten is wat wij jongeren toewensen.

– Wico Mulder –

Arts M&G/MPH/Jeugdarts Adolescenten, Netwerkadviseur Mentale Gezondheid bij Alles is Gezondheid